Yosh matematiklar
Sahifalar
Bo‘limlar
Ссылки
- Bolalar ertaklari
- Boshlang’ich ta’limda matematika
- Kafedra”Informatika, matematika va fizika”
- Maktabgacha tarbiya metodikasi boyicha Zuhra Fayziyevaning sayti
- Matematika – Amina Mohamedjanova sayti
- School Goes Digital
- Toshkent shahar pedagog kadrlarni qayta tayo`rlash va malakasini oshirish institutining
- Методическая служба школьного образования
- Персональный сайт Абдурахмановой Дилором
- Русский язык в школе с узбекским языком обучения
- Самообразование учителя
M | T | W | T | F | S | S |
---|---|---|---|---|---|---|
« Jan | ||||||
1 | 2 | |||||
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
Recent Posts
Recent Comments
Arxiv
- Yanvar 2012
- Fevral 2011
- Dekabr 2010
- Iyun 2010
- May 2010
- Aprel 2010
- Yanvar 2010
- Dekabr 2009
- Mart 2009
- Yanvar 2009
- Noyabr 2008
- Sentabr 2008
- May 2008
Meta
Ижодий қобилият
Мтмда математика машғулотлари орқали ижодий қобилиятини ривожлантириш
вакт хакида
мтмда болаларга вакт хакида тушунчани ургатиш хакида. kun-tun.doc
вакт хакида
Малака иши.
Бағрингиз мунча иссиқ.Алвасти кампир:- Анчадан бери мени ҳеч ким “бувижон” деб эркалаган эмас. (Қувониб кетади ва чўнтагидан ойна чиқариб қарайди. Вой ёшариб кетяпман. Сочларим ҳам тўзғибкетибди, Ҳозир яхшилаб тараб, чиройли кийимларимни кийиб оламан.)Болалар:– Алвасти кампирга ҳурмо совға қиладилар. Бувижон Зумрадни кўрмадингизми?Алвасти кампир:– Ҳа Зумрадни Қор маликаси ўрмонга беркитиб қўйган. Бу жуда ҳавфли, яхшиси Сизлар ортингизга қайтинглар.Болалар:– Йўқ орқага қайтмаймиз. Ахир Зумрад бизнинг дўстимиз.Алвасти кампир:– Баракалла, сизлар жуда аҳил, иноқ болалар экансиз. Албатта айтаман. Мана шу сўқмоқ йўлдан тўғри кетасизлар. Болалар: Раҳмат бувижон.Йўлда кетаверадилар, олдиларидан тўсиқ чиқиб қолади.Тўсиқ:- Агар саволларимга тўғри жавоб берсангиз Зумрадни қаерда эканлигини айтаман.Болалар:- Биз тайёрмизТест ўйин:Қизча йиғламоқда. Уни қандай юпатиш мумкин?а) қучоқлабб) ширин сўзлар биланв) бирга ўйнашни таклиф қилиш билан.г) ширинлик бериб.Болалар:– Бирга ўйнашни таклиф қилиш биланТўсиқ:– Тўғри, энди сеҳрли сўзларингни айтсаларинг. Тўсиқдан Ўтказиб юбораман.Болалар:- “Меҳрибон сўзлар луғати”, шеърий ўйинини ижро этадилар.“Раҳмат” деган илиқ сўзгаҳатто муз палахсаси ҳам эриб кетади.“Ассалом”деб кўрингчи, унгабарг чиқарар тўнка шодликданне қилса биз учун қилар ҳар қачон,шунинг учун деймиз “раҳмат онажон”Катталарни кўрганда одобсиз туради жим,Одобли эса дейди, “Ассалому алейкум”Шўхлигимиз учун эшитсак койиш.Биз учун шартдур “Кечиринг” дейиш.Ўзбекистонда ё бошқа жойда бўлса ҳамҲайрлашаётганда албатта деймиз“Кўришгунча ҳайр!”Болалар тўсиқдан осон ўтиб оладилар. Шу пайт йиғилиб турган эртак қаҳрамонларини кўриб қоладилар.Тарбиячи:-Нима гап? Нима тўпалон?Эртак қаҳрамонлари:– (Ўзаро занжир билан боғланган) Болалар жон болалар, Билмасвой адашиб бизни мана шу оролга олиб келиб ташлади. Ёрдам беринглар! Ёрдам? Болалар:– “Яхшиликка-яхшилик”, “Эгри ва тўғри”, “Бўри Билан эчки”, “Ур тўқмоқ”, “Қарғавой”, “Билол”Болалар жавобидан сўнг занжир аста – секин ечилиб, қаҳрамонлар раҳмат айтиб, тарқаладилар. Болалар юриб-юриб ўрмоннинг бир четидаги сеҳргар кампирнинг уйига етиб келадилар. Кампир касал бўлиб ётган бўлади. Болалар кампирга меҳрибонлик кўрсатиб, ҳурмо совға қиладилар, сув берадилар.Сеҳргар кампир: – Биламан, сизлар Зумрадни қидириб келгансизлар, Сиз менга яхшилик қилгансиз. Мана бу китоб ва Сеҳрли сандиқча мендан сизга совға.Сеҳрли сандиқ қор маликаси саройига бошлаб боради. Кампир болалар билан ҳайрлашади. Болалар сеҳрли сандиқни ортидан юриб, қор маликаси саройига етиб келадилар.Қор маликаси: – Бу ерга келишга қандай журъат этдингиз?Болалар: – Зумрадни озод қилинг! Биз уни ўзимиз билан иссиқ ўлкамизга олиб кетамиз, бу ер жуда совуқ экан.Қор маликаси: – Агар саволларимга тўғри жавоб берсангиз Зумрад Озод бўлади. Агар билмасангиз бир умр шу Саройда қолади.Сардор: – Айтаверинг, биз тайёрмиз!Қор маликаси: – Кўз қўрқоқ, Болалар:– қўл ботир.Қор маликаси: – Ош деса чопарБолалар:– Иш деса қочарҚор маликаси: – Кишининг сўзига эмасБолалар: – Кўзига боқҚор маликаси: – Қуш учгандаБолалар:– Одам меҳнатда билинади.Қор маликаси аста секин эриб кетади. Бир оз ўтгач саройдан Зумрад отилиб чиқади. Дўстларини қучиб хурсанд ҳолда “раҳмат, дўстларим сизлар билан фаҳрланаман ” дейди.Машғулот сўнгида “Тинчлик бўлсин” қўшиғи янграйди. Тинчлик бўлсинЕр юзида тинчлик бўлсинОлам доим бахтга тўлсинНурли қуёш порлаб турсинМовий осмон чорлаб турсин НақоратТинчлик бўлсин, тинчлик бўлсинОлам доим бахтга тўлсин Биз болалар ўйнашайлик Қўл ушлашиб куйлашайликБиз Ватаннинг эркасимизШу диёрнинг эртасимиз (З. Сатторов)
Ватан туйгуси
Мактабгача таълим муассасалари “Ватан ичра ватан” ноанъанавий машғулотларни ўтказишдан мақсад, болаларни Ватан тушунчасини ҳис қилиш, Ватанга бўлган меҳр-муҳаббат, ватанпарварлик ҳис туйғуларини тарбиялашдан иборатдир. Ватан тушунчасини болаларни юракдан ҳис қилиш, ўз ватани билан мағрурланиш, фаҳрланиш, соғиниш ҳиссини тарбиялаш муҳимдир. Шу билан бир қаторда ўз ватанларини, уйларини ёмон кўздан, ёмонларнинг ҳаракатларидан асраш, ватанни бошқаларига ўҳшатмаслик, алмаштирмаслик ҳислатларини шакллантириш. Ватан тушунчасига эга бўлган ҳар бир боланинг дунё қараши, фикр доираси, нутқи, тафаккури, хотираси, меҳр-муҳаббат туйғуси, ватанпарварлик, инсонпарварлик рухи тарбияланади, таркиб топади. Болаларда авваламбор Ватан ҳақида тасаввур ҳосил бўлади, яъни болаларнинг шурурига Ватан туйғусини сингдириш, уларда халқ, миллат, юрт ҳақида тасаввур уйғотиш. Болаларга Ватан бу туғилиб ўсган, киндик қонимиз тўкилган муқаддас маскан ва бу Ўзбекистон ватанимизнинг пойтахти – Тошкент эканлиги ҳақида тушунтириш. Ватанимиз неча йиллардан сўнг мустақилликка эришганлиги ва ватанимизнинг ўз танлаган йўли борлиги ва бу йўл истиқболга олиб боришини тушунтириш. Мустақил ватанимизнинг Президенти, давлат рамзлари; герб, мадҳияси, байроғи борлигини, ундан ташқари миллий қадриятлари, миллий байрамлари, ўз урф-одатлари ҳақида тушунчага эга бўлиш, улар орқали болаларни келажакка, порлоқ келажакка чорлайди. Президентимиз И.А. Каримовнинг “Ватанни севмоқ иймондандир” деган иборалари бор. Бизнинг Ватанимиз бепоён ва унинг бағрида, яъни ватанимиз ичида ватанчаларимиз бор. Бу ватанлар биз яшаб турган қишлоқ, туман, маҳаллаларимиз, кўчаларимиз, гузарлардир. Болалар ўзлари истиқомат қиладиган уйларининг манзили, рақами, кўчаларининг қандай номланиши, маҳаллаларнинг номлари, кўни-қўшниларини билишлари ҳам катта аҳамиятга эга. Болаларга туманларда фақат битта кўча ёки маҳалла бўлмай, улар бир нечта ва бир хил ном билан аталиб қолмай турли номлар билан аталишини билишлари керак. Болаларимиз ўз маҳаллалари қачон ташкил топган, у неча йилдан бери шу ном билан аталиши, унга кимнинг номи берилгани, кўчаларни ҳам қандай номланиши, шу инсон шу маҳаллада истиқомат қилиб неча йил яшаб ўтган, ҳозирда унинг оиласи, фарзандлари борлиги, қилган меҳнатлари, эзгу ишлари ҳақида болалар катталар ёрдамида билмоқлари даркор. Болалар мана шу ватанлари ҳақида фахрланишлари, мағрурланишлари ва эъзозлашлари керак. Биз маҳалла оқсоқоллари, қариялари, нуроний отахон ва онахонларини ҳурмат қилиб, улардан ўрнак олишлари зарур. Болалар яшаб турган маҳалла, туман-қишлоқларнинг гуллаб яшнашида ўз ҳиссаларини қўшиб ҳашарларда фаол иштирок этишлари, мевали дарахтлари, турли ҳушбўй гуллар ўтқазиб, ўз ҳиссаларини қўшишлари даркор. Тўй-ю – тантаналарда меҳнат қилиб кўмаклашиб, қўни-қўшнилар билан яқин муносабатда бўлиш ҳислатларини камол топтириш. Болалар ўз маҳаллаларида кўплаб дўстлар орттириб дўстлашсалар бу албатта яхши фазилатлардан биридир. Болалар биринчи навбатда яшаб турган масканларини ватан ичра ватанларини билмоғи ва севмоқлари зарур, шу билан бир қаторда яқиндан билмоқлари зарур. “Тилсим орол мамлакатига саёҳат” ноанъанавий машғулот конспекти.Мақсад: Болаларни эртаклар орқали аҳлоқий, инсоний муносабатларини тарбиялаш. Яхшилик доимо яхшилик келтиришини тушунтириш. Болаларда комилликка интилиш ҳиссини уйғотиш. Ўзидан катталарнинг ҳурматини жойига қўйиш, қўлларидан келгунча кўмаклашиш, уларни ранжитмасликка ўргатиш. Мақолалардан ўринли фойдаланиш. Шеърни ифодали ёдлаш , топишмоқ, тестлар ечишни машқ қилишга ўргатиш. Машғулотнинг бориш:Тарбиячи:- Болалар бугунги машғулотимизда ……… Шу пайт хонага Жамшид кириб гуруҳдаги Зумрадни қор маликаси ўз юртига олиб кетганлигини маълум қилади. Тарбиячи Зумрадни албатта қутқариш кераклигини айтади. Болалардан ёрдам сўрайдиАлишер: – Биз албатта Зумрадни қутқаришимиз керак! У бизнинг Дўстимиз-ку?!Тарбиячи: – Болалар йўл олис яхшилаб кийиниб олинглар, оёқ кийимларингизни боғичини боғлаб олинглар. Катта болалар кичикларни кийинишига ёрдам бнрсин.Болалар мусиқа остида марш билан йўлга тушадилар.Тарбиячи:– Болалар биз Зумрадни қаерга кетганлигини Офтобдан сўраймиз.Болалар:– Офтобжон, Офтобжон Ассалому алейкум! Зумрадни топишимизга ёрдам бергин?Офтобой:– Лолалар учун Офтоб яхшидир, Болалар учун одоб яхшидир. Офтоб кўринар тоғ тепаликда Одоб кўринар салом аликда. Уни Шамол учириб ўзи билан олиб кетди. Мана шу тарафга қараб – деб кўрсатади.Болалар йўлда давом этадилар. Олдиларидан Ҳурмо дарахти чиқиб қолади.Ҳурмо дарахти:- Болажонлар мен жуда чанқадим.Болалар челакда сув олиб Ҳурмо дарахтини суғорадилар.Ҳурмо дарахти: – Сизлар жуда яхши бола экансизлар. Яхшиликка- яхшилик қайтариш керак. Раҳмат сизларга. Ҳосилимдан териб олинглар-деб эгилиб туради. Болалар Ҳурмога минаддорчилик билдириб саватга ҳурмо тўлдириб йўлда давом этадилар…
Ватан туйгуси
М.Монтессорининг портрети Италия лираларида чоп этилган.Унинг номи Нобел мукофоти учун уч марта қайд этилган. У Италияда биринчи шифокор аёл. Ҳозирги кунда унинг номи қўйилган педагогика университетларини бутун дунё бўйича қўл билан санаш мумкин.У ҳаётини болаларга бағишлади.Уларнинг тарбиясида эркин бола ҳақ – ҳуқуқи ҳисобга олинишини тарбияга қаратди. Минглаб ўқитувчиларга ўз билимини бера олди.Монтессори бутун жаҳонга машҳур бўлди. .Унинг илк қадами ақли заиф болалар билан ишлашдан бошланди. Бу болалар бўм-бўш хонада эдилар. У ерда на ўйинчоклар, на китоблар бор эди, ҳатто ҳеч ким улар билан ўйнамас ва гаплашмас эди. Мария бир куни болаларнинг нон ушоқларининг юмшоқ жойидан шарчалар ясаганларини кўриб қолади.Бу уларнинг яккаю – ягона ўйинчоқлари эди. Мария жуда суюниб кетади ва секин-аста болаларга янги предметлар: оддий коробка, идиш товоқлар, қийтиш матолар олиб кела бошлайди.Вакт ўтиши билан Мария болаларда ўзгариш сезади. Улар ўзларига хизмат қилишни, бир-бирлари билан муомала бўлиши, қумнинг сепилиши, шишанинг синиши, катта-кичиклик, кенг тор, баланд пастни кўради, қўл моторикасининг ривожланиши шулардан бошланади. Биз одатда расмлар кўрсатиб, мана қарангчи, бу катта, бу эса кичик, деб ўргатамиз.М.Монтессори айтдики, бола бир бутилкадаги сувни иккинчисига қуйганда, сув сиғмаса шундан ўзи хулоса қилиши мумкинки, бу бутилка иккинчисидан кичиклигини. Бу тажрибани бола эсида олиб қолади.Хулоса қилиб айтганда, турли шаклдаги идишлар билан ўйнаш болаларда майда моторикани ривожлантиради. Олимлар айтганидек, бу тафаккур фаолиятини ривожлантиради. Иккинчидан – бундай машқлар кўп вақтни олади. Ота-оналарга эса доим вақт Майда моторика ҳақида бир неча сўз Одам танасидаги аъзолар бир-бири билан узвий равишда боғлиқ. Лекин қўл мускулларининг ҳаракати шундай турли– туман ва мураккабки, у алоҳида эътиборга эга. Ҳар бир ҳаракат қўл бармоқлари ёрдамида бажарилади. Ишлар сабр – тоқат, эҳтиёткорлик билан бажарилса шунча мия яхши ишлайди. Олимларнинг айтишича, бармоқлар- ҳаракатлари нутқ ўстиришга таъсири борлиги туфайли ҳаракат зонаси нутқ зонаси билан яқин экан. Қўл билан пайпаслаб ҳаракат қилган сари бола ўйлайди, диққатини оширади, хотирани, интеллектни ривожлантиради. Монтессори ўйинлари майда қўл мускуллари ҳаракати, аниқлик ва тартиблиликка ўргатади. Мана, Монтессори сирини ҳам билиб олдик. Майда қўл моторикаси болага эркинлик яратиш билан бирга болани тартибга ва ҳурмат қилишга, атрофдагиларга меҳрли бўлишни ўргатади, асабларини мустаҳкамлайди. Меҳнатга меҳр уйғотиб боради. Меҳнат, меҳр оқибат, эркинлик, асабларнинг мустаҳкамлиги эса келажакнинг порлоқлигини таъминлайди.Менга бу ҳаёт билан танишишимга ёрдам бер. М.Монтессорининг 50 йиллик тажрибаси шуни кўрсатадики, кунда ишлатиладиган рўзғор буюмлари ҳам ўйинчок ўрнини эгаллай олади. Жумладан, идиш-товоқ, коробка, бўш идишлар, бутилкалар, мебель жиҳозлари кабилар. Уларни ишлатаётганда идишда сув, қийқимни кесиш, матони тикиш ростдан бажарилиши керак. Болангизга доимо ёрдам бериш оқибатлари нимага олиб келади? Биринчидан – бу қўрқув. Ота-оналар болаларга майда нарсаларни беришга қўрқадилар.(мунчоқ,нина). Булар бола ҳаёти учун ҳавфли деб ўйлайдилар. Лекин тажриба шуни кўрсатадики, бир ёшли бола онасининг олдида бу нарсаларни ютмаган ёки бирон жойини шикастлантирмаган, чунки она унинг нима учун кераклигини тушунтириб берган.топадилар.Айтингчи, кичкина болага иш буюргунча ўзингиз қилсангиз ҳам тез, ҳам бехавотир бўласиз. Сиз унга бундай қиласан деб ўргатишингиз билан улар тез ўрганадилар.Улар учун бу оддий ҳол. Тугма тақиш, кийиниш, ечиниш, оёқ кийимини кийиш, ипини боғлаш, гулга сув қуйиш, ҳайвонларга ғамхўрлик қил қилиш, ўз идишини йиғиштириш ва х.к. Агар биз ҳамма ишлардан уларни озод қилиб, қўғирчоқ, ўйинчок бериб, ҳамма ишни ўзимиз қилаверсак, катта бўлганда энди ўзинг қил, кап-катта бўлиб қолдинг, идишингни ўзинг юв, кирингни ўзинг юв десак кеч бўлади.Сиз ҳам бола ҳам қийналасизлар. Шунинг учун ҳамма нарсага рухсат беринг.Сиз ёшлигидан уни мустақил бўлишига тайёрланг.
Монтессори фикрича, қандайдир бир машғулот топиш керакки, бола уни мустақил бажара олсин.Катталарга мана буни ўйнайсан деб болани мажбурлаш керак эмас.Шундай шарт- шароит яратиш керакки, бола ўйинни ўзи учун ўзи танлайди.Менга бошқаларни ҳурмат қилишимга ёрдам берЎйин давомида бола бирон нарсани синдирса, сочиб юборса, бузиб қўйса, уни урушиш керак эмас.Бироқ атрофдагилар учун ноқулайлик яратгани ва буни тўғрилаши лозимлиги, сув тўкилса артиш, синиқларни ёпиштириш, сочилганини териш сингари ишларни кичкинтой ўзи бажариши кераклиги тушунтирилади.Бу бизга нима беради? Биринчидан, бундай ўйинлар болани мустақил бўлишга, ўз- ўзига хизмат қилишни ўргатади, шунингдек ўзида ишонч туғилади, ўзига баҳо беришни ўрганади. Иккинчидан, бола сувнинг оқиши, тўкилиши, хўл ИталиянингғуруриМария Монтессори М.Монтессорининг портрети Италия лираларида чоп этилган.Унинг номи Нобел мукофоти учун уч марта қайд этилган. У Италияда биринчи шифокор аёл. Ҳозирги кунда унинг номи қўйилган педагогика университетларини бутун дунё бўйича қўл билан санаш мумкин.У ҳаётини болаларга бағишлади.Уларнинг тарбиясида эркин бола ҳақ – ҳуқуқи ҳисобга олинишини тарбияга қаратди. Минглаб ўқитувчиларга ўз билимини бера олди.Монтессори бутун жаҳонга машҳур бўлди. .Унинг илк қадами ақли заиф болалар билан ишлашдан бошланди. Бу болалар бўм-бўш хонада эдилар. У ерда на ўйинчоклар, на китоблар бор эди, ҳатто ҳеч ким улар билан ўйнамас ва гаплашмас эди. Мария бир куни болаларнинг нон ушоқларининг юмшоқ жойидан шарчалар ясаганларини кўриб қолади.Бу уларнинг яккаю – ягона ўйинчоқлари эди. Мария жуда суюниб кетади ва секин-аста болаларга янги предметлар: оддий коробка, идиш товоқлар, қийтиш матолар олиб кела бошлайди.Вакт ўтиши билан Мария болаларда ўзгариш сезади. Улар ўзларига хизмат қилишни, бир-бирлари билан муомала бўлиши, қумнинг сепилиши, шишанинг синиши, катта-кичиклик, кенг тор, баланд пастни кўради, қўл моторикасининг ривожланиши шулардан бошланади. Биз одатда расмлар кўрсатиб, мана қарангчи, бу катта, бу эса кичик, деб ўргатамиз.М.Монтессори айтдики, бола бир бутилкадаги сувни иккинчисига қуйганда, сув сиғмаса шундан ўзи хулоса қилиши мумкинки, бу бутилка иккинчисидан кичиклигини. Бу тажрибани бола эсида олиб қолади.Хулоса қилиб айтганда, турли шаклдаги идишлар билан ўйнаш болаларда майда моторикани ривожлантиради. Олимлар айтганидек, бу тафаккур фаолиятини ривожлантиради. Иккинчидан – бундай машқлар кўп вақтни олади. Ота-оналарга эса
МОНТЕССОРИ ИЛК ТАРБИЯ СИСТЕМАСИНИНГ ТИЗИМИ
Менга буни қилишимга ёрдам бер. Ҳозирги кунда боланинг шахс сифатида шаклланишида тортишувлар бормоқда. Болани шахс сифатида қабул қилиш, унга эркинлик яратиш, унинг айтганини қилиш, унга ёрдам бериш сингари, ҳамма нарсага рухсат бериш керакми ёки меъёрида бўлиши керакми, ташлаб кўйсак ўзи учун ишлайди мавзусида иш тутиш керакми? Монтессори бола фикрини тушуниши, амалга ошириш ва қандай кераклигини катъий биларди. Бола нима фойдалилигини ўзи билиши лозим. Биринчи навбатда унга нима керак? «Мен ўзим қилишимга ёрдам бер» шиори, «Мен ўзим», «Ёрдам бер», Монтессори шиори болаларни ҳар томонлама ривожланишида эркин фикрлашга, одобга, меҳнатга ўргатади.Менга эркин бўлишимга ёрдам бер. Кундалик ҳаётда болаларга ундай қилма, уни олма- синдирасан, бундай қилма, йиқиласан, бу мумкин эмас, жим ўтир, қайчига тегма қўлингни кесиб оласан, унга тегма, жароҳатланасан, чопма, йиқиласан, у ерга борма, у билан ўйнама деб тақиқлайверилса болада ривожланиш тўхтаб қолади. Бола учун эркинлик яратиш зарур.У мустақил ўзи яхшини ёмондан ажрата олишни, нима ўйнашни, ўйинчок танлашни, ким билан ўртоқлашишни танлаши керак. Шундагина у ўзи фикрига эга , ўз муаммоларини ҳал қилувчи, ёмонлар таъсирига қўшилмайдиган бўлиб ўсади. Буни ҳаммамиз яхши тушуниб туриб, лекин буни қандай қилиб амалда рўёбга чиқариш керак? Нима? Болани ўз ҳолига ташлаб, у кўнглига келганини қилаверсинми? Ахир, ҳозир 2 яшар бола ҳақида сўз юритяпмиз.Бундай эркинликда бола ўзини ҳеч нимага керак эмасдек ҳис қилади. Шунинг учун эркинликнинг меъёри бор.Монтессори фикрича, қандайдир бир машғулот топиш керакки, бола уни мустақил бажара олсин.Катталарга мана буни ўйнайсан деб болани мажбурлаш керак эмас.Шундай шарт- шароит яратиш керакки, бола ўйинни ўзи учун ўзи танлайди. Менга бошқаларни ҳурмат қилишимга ёрдам бер. Эркинлик-жуда яхши. Бошқа томондан болага хаддан ташқари эркинлик бериш, айтганини қилиш, эгоизмдир. Эркатойлик, ўзининг айтганини қилдириш бошқалар билан ҳисоблашмасликка олиб келиши мумкин.Шунинг учун Монтессори «Мен нима хоҳласам шуни қиламан», эмас балки «Ҳеч кимга ҳалақит бермай», «Мен хоҳлаган ўйинимни ўйнайман», деган фикрни олға суради.Монтессори гуруҳида, болалар боғчаларида ҳар бир ўйинчокларнинг 1 тадан нусхаси токчага терилган.Ҳар бир бола ўйинчокларнинг барчаси билан ўйнагиси келади.Бундай шароитнинг ҳам ўз мақсади бор. Жамоада ўйнаш учун ҳар бир болада навбат кутиши кераклиги шаклланади.Ўйин давомида бола бирон нарсани синдирса, сочиб юборса, бузиб қўйса, уни урушиш керак эмас.Бироқ атрофдагилар учун ноқулайлик яратгани ва буни тўғрилаши лозимлиги, сув тўкилса артиш, синиқларни ёпиштириш, сочилганини териш сингари ишларни кичкинтой ўзи бажариши кераклиги тушунтирилади. Менга саришта бўлишга ёрдам бер. Эркинлик ўйинчоқларни ҳамма ёкқа ёйиш, отиш, синдириш, сочиб ташлашга айланиши керак эмас.Бола психикаси тартибли ва мақсадли бўлиши керак. Боланинг кровати, доим ёнидаги онаси, девор ранги ва ҳоказолар унга таниш. Бола асабига айрим нарсалар таъсир қилади. Жиҳозларнинг доимий жойини ўзгартириш, бир жойдан иккинчи жойга кўчириш. Ота-оналар ҳам олдиларига мақсад қўйишлари керак. Шундай экан, мендан «Тартиб, қоида шарт экан, бўлмаса бола нега ўйинчок ўйнаб бўлгач, йиғиштиришни хоҳламайди, тишини эрталаб кечқурун ювишни истамайди, менинг айтганимни қилмайди» деб сўрашингиз мумкин. Болангиз дангасалигидан эмас, балки сиз унинг ўрнига қилиб қўйишингизни сезиб, сизга орқа қилади.Демак:1.Бола ўйинчоклари турадиган жойни ўзи танласин. Сизнинг вазифангиз болага ёрдам бериш у танлаган жойга имкони борича ўйинчокларни биргаликда жойлаштиришдан иборат.2.Вакт ўтиши билан кундалик ҳаётдаги «туриш, ейиш, ўйин, ювиниш, ухлаш» болалар учун эркин одатга айланади. Уларга бундай одатни ўзлари хоҳлаганча амалга оширишга ёрдам беринг.3.Энг асосийси-талаб қилинган натижаси. Кичкинтой бу дунёга 2-3 йил олдин келиб қолди.У ота, онаси, буви, бувасидан узоқда- бегоналар орасида юрибди.У сизни ўргана бошлайди. Ундан нима хоҳлаяпсиз, сизни тушунишга ҳаракат қилади.Сиз бир нарса ваъда қилишдан олдин ўйлаб кўринг. Агар сиз бирон нарсани ваъда қилиб, бошқача иш тутадиган бўлсангиз, бола сизнинг айтганингизни қилмайди.Бу билан бола ёмон дегани эмас, у ичидаги туйғуни батамом барбод бўлишидан ўзини сақлайди. Оддий ҳолат. Бола кўчада сайр вақтида уйга қайтишни хоҳламайди. Сиз бир неча марта болага «бўпти, сен қолавер, мен кетдим» десангиз ҳам бола хоҳламади. Сиз шахдам қадам ташлаб кетдингиз. Лекин сиз ҳеч қачон болани қолдирмайсиз ва 5 дақиқада қайтиб келасиз. Бола буни уқиб олади ва қулоқ солмасликн
Монтессори илк тарбия системасининг тизими.
М.Монтессори ХХ аср бошларидаёк тарбияни илк ёшдан бошлаш кераклиги, бунда у қўл моторикасини ривожлантириш, шовқинни сезиш, фарқлаш машқлари болаларнинг ақлий ривожига ўз таъсирини ўтказишини уқтиради. Read the rest of this entry »